Interest Rate Swap

Interest Rate Swap (IRS) jest umową pomiędzy dwoma stronami, w której ustalają one przyszłą wymianę strumieni odsetkowych w jednej walucie, na określonych w umowie warunkach. Strony uzgadniają przyszłe wzajemne przepływy, ich daty oraz sposób ich naliczenia, a następnie zgodnie z warunkami transakcji dokonują ustalonych wymian. Ideą transakcji IRS jest ustalenie takich warunków wymiany, które w momencie zawarcia transakcji są sobie równoważne, a wycena bieżącej wartości transakcji IRS jest równa 0. Wartość transakcji IRS zmienia się po jej zawarciu (ale nie dla wszystkich jej typów) i jeżeli ideą zawarcia transakcji IRS było nie zabezpieczenie pozycji stopy procentowej (z tytułu posiadanego kredytu bądź depozytu), a osiągnięcie zysku z tytułu samej spekulacji na tym instrumencie wartość ta przedstawia bieżący wynik na transakcji. Spekulanci będą więc w naturalny sposób interesowali się częstą wyceną bieżącej wartości transakcji IRS. Problem ten w nieco mniejszym stopniu dotyczy zabezpieczających się gdyż podmioty te interesują się wynikiem ekonomicznym zabezpieczenia, który jeśli transakcja IRS dokładnie odzwierciedla przepływy z tytułu posiadanej pozycji stopy procentowej, jest stały. Wyróżnia się cztery podstawowe typy transakcji IRS:

• Float – fixed; zamiana stawki zmiennej na stałą – transakcja zawierana w celu zabezpieczenia się przed wzrostem (kupno IRS), bądź spadkiem (sprzedaż IRS) dowolnej stawki procentowej (np. WIBOR 1M). Wycena bieżącej wartości transakcji IRS dla tego typu transakcji jest zmienna w czasie i zależy od przyszłego kształtowania się stawek procentowych.
• Fixed – float; zamiana stawki stałej na zmienną – transakcja zawierana w celu zmiany charakterystyki posiadanego aktywa (np. obligacji stałokuponowej) bądź pasywa (np. kredytu o stałym oprocentowaniu) finansowego. Wycena bieżącej wartości transakcji IRS dla tego typu transakcji jest zmienna w czasie i zależy od przyszłego kształtowania się stawek procentowych.
• Float – float; zamiana stawki zmiennej na inną stawkę zmienną – transakcja zawierana w celu zmiany charakterystyki okresów odsetkowych, ich wydłużenia bądź skrócenia (np. zamiana stawki WIBOR 1M na WIBOR 6M). Wycena bieżącej wartości transakcji IRS dla tego typu transakcji jest relatywnie stała w czasie i w niewielkim stopniu zależy od przyszłego kształtowania się stawek procentowych (tylko w przypadku gdy stopy procentowe, zawarte w warunkach transakcji IRS posiadają różną dynamikę zmian; np. WIBOR 1M rośnie szybciej niż WIBOR 6M).
• Fixed – fixed; zamiana stawki stałej na inną stawkę stałą – transakcja zawierana w celu zmiany charakterystyki okresów odsetkowych, ich wydłużenia bądź skrócenia (np. zamiana stawki stałej płatnej miesięcznie na stawkę stałą płatną raz na sześć miesięcy). Wycena bieżącej wartości transakcji IRS dla tego typu transakcji jest stała w czasie i nie zależy od przyszłego kształtowania się stawek procentowych.

Wycena

Transakcja IRS jest transakcją z reguły zerokosztową. Oznacza to, iż standardem rynkowym jest brak jakichkolwiek opłat i prowizji z tytułu zawarcia takiej transakcji. Jednakże porównanie warunków oferowanych przez różne instytucje jest ważne o tyle, iż każda z nich może oferować różne parametry pozornie tej samej transakcji. Kredytobiorca z przykładu powyżej będzie zapewne zainteresowany uzyskaniem jak najniższej wartości stawki stałej, w oparciu o którą będą naliczane przyszłe odsetki. Dlatego też jest spora różnica pomiędzy stawką transakcji IRS wynoszącą 5,00%, a np. 5,20%. Wycena bieżącej wartości transakcji IRS opiera się o wyliczenia wartości bieżącej (czyli zdyskontowanej) przyszłych przepływów pieniężnych jednego ze strumieni transakcji IRS (np. opartych o stopę stałą) i odniesienie tej wartości do zdyskontowanej wartości drugiego ze strumieni (np. opartego o stopę zmienną). Głównym problemem jest tutaj określenie wartości przyszłych poziomów stawek zmiennych (np. WIBOR 1M), które są przecież nieznane. W tym celu należy wyliczyć wartość takich stawek z krzywej rentowności danej waluty i użyć ich do określenia zdyskontowanej wartości strumienia opartego o stawkę zmienną. Zgodnie z tym co zostało powiedziane powyżej stawka wartość IRS na chwilę zawarcia powinna wynosić 0, dlatego też poszukujemy takiej stawki stałej, po zastosowaniu której wartości strumienia opartego o stawkę zmienną i stawkę stałą będą równe. Oczywiście żadna z transakcji IRS w momencie zwarcia nie przyjmuje wartości 0, a wartość ujemną. Dzieje się tak na skutek kosztów transakcyjnych związanych z zamknięciem takiej transakcji na rynku swapowym i marży dostawców transakcji IRS. Zawierając transakcję IRS spekulacyjnie trzeba o tym fakcie pamiętać.

Zalety

• Doskonały instrument zabezpieczający w pełni ryzyko stopy procentowej
• Dowolność doboru parametrów transakcji
• Duża płynność instrumentu
• Możliwość zamknięcia transakcji lub replikowania transakcji przeciwstawnej w każdym momencie trwania transakcji IRS
• Duża dźwignia finansowa (z uwagi na relatywnie niskie wagi ryzyka stosowane do obliczania wymaganych zabezpieczeń)

Wady

• Mała przejrzystość wyceny (różne sposoby wyceny w różnych instytucjach)
• Brak dostępu do rzeczywistych danych rynkowych stosowanych do wyceny transakcji
• Brak dostępu do rzeczywistych danych rynkowych stosowanych do wyceny transakcji
• Niewielka liczba instytucji oferująca możliwość zawarcia transakcji IRS
• Brak powszechnej znajomości uregulowań rachunkowo – podatkowych związanych z zawarciem, rozliczeniem, wyceną i ewentualnym zamknięciem transakcji IRS.