Futures Options / Warrants

Opcją nazywamy kontrakt finansowy, w którym kupujący ma prawo, ale nie obowiązek, wykonać transakcję opisaną w kontrakcie na z góry ustalonych warunkach, a sprzedający ma obowiązek spełnić żądanie kupującego. Nabywca opcji kupna (call) posiada prawo do kupna instrumentu bazowego na ustalonych warunkach, kiedy jest to dla niego korzystne, natomiast posiadacz opcji sprzedaży (put) będzie mógł sprzedać instrument bazowy po kursie realizacji, jeżeli cena rynkowa będzie niższa. Ryzyko nabywcy opcji jest ograniczone do wysokości zapłaconej premii, w przypadku gdy wykonanie przysługującego mu prawa się nie opłaca. Z drugiej strony istnieje zawsze możliwość praktycznie nieograniczonych zysków przy korzystnym rozwoju sytuacji. Odwrotnie sprawa wygląda w przypadku sprzedawcy opcji, który maksymalnie może zarobić wysokość otrzymanej premii, jednak posiada również ryzyko nieograniczonej straty. Tradycyjnie opcje, które znajdują się w obrocie na giełdowych rynkach terminowych, należą do dwóch głównych rodzin, opcji europejskich i amerykańskich. Różnią się one możliwym momentem wykonania, opcje amerykańskie mogą być zrealizowane w ciągu całego ich całego życia, natomiast europejskie tylko w momencie wygaśnięcia. Opcje giełdowe na rynku akcyjnym tradycyjnie opiewają na kursu poszczególnych akcji poziomy indeksów rynkowych oraz w coraz większym stopniu na kontrakty futures na wcześniej wspomniane instrumenty. W przypadku takich opcji instrumentem bazowym jest bezpośrednio kontrakt futures, a ściślej mówiąc kurs terminowy walorów danej spółki lub całego indeksu. Opcje są instrumentem kosztowym, co oznacza, iż jej nabywca musi zapłacić pewną premię opcyjną w zamian za nabycie opisanego powyżej prawa. W zależności od rynku, na którym zawieramy transakcję może występować konieczność natychmiastowego uregulowania premii, albo wylicza się każdorazowo wymagane zabezpieczenie po odpowiednim sklasyfikowaniu ryzyka rynkowego dla całego portfela inwestora. W przypadku zajęcia pozycji krótkiej w opcji, wymagane jest każdorazowo pokrywanie depozytem zabezpieczającym wszystkich zmian ceny opcji wyliczonej z modelu teoretycznego, po uwzględnieniu odpowiednich modyfikacji ostrożnościowych. W Polsce rachunki depozytów zabezpieczające prowadzi KDPW i w stosunku do opcji stosuje Model Portfelowej Kalkulacji Ryzyka, który po każdy dniu sesyjnym wylicza wartość wymaganego zabezpieczenia na całej pozycji klienta, z uwzględnieniem korelacji pomiędzy poszczególnymi instrumentami w ramach jednej klasy. Dzięki temu inwestor posiadający kontrakty futures na WIG 20, jednostki indeksowe (IPU) oraz opcje na WIG 20 korzysta z niższego depozytu zabezpieczającego, jeżeli pozycje w tych instrumentach są ze sobą ujemnie skorelowane. Specyfika obrotu giełdowego powoduje, że opcje notowane na tym rynku muszą być w dużym stopniu wystandaryzowany, co w dość poważnym stopniu ogranicza swobodę inwestorów. Na warszawskiej GPW w jednym momencie obecne są serie opcji tylko dla dwóch pierwszych miesięcy z cyklu kwartalnego, i po trzy różne kursy realizacji dla opcji kupna (call) i sprzedaży (put), co daje razem tylko dwanaście możliwości. Dwa skrajne kursy realizacji (strike) są symetrycznie rozmieszczone w stałej odległości od kursu realizacji najbardziej zbliżonego do ostatniego kwotowania przed wypuszczeniem danej serii kontraktów opcyjnych.

W przypadku, gdy w trakcie życia opcji zostanie osiągnięty zostanie, któryś z tych skrajnych poziomów, wtedy wypuszczana jest dodatkowa seria opcji z kursem realizacji równo oddalonym od przekroczonego poziomu, przy obecnych wartościach indeksu jest to 100 punktów. W momencie wygasania opcji dla określonego miesiąca liczba różnych kursów realizacji może się znacznie różnić od początkowych trzech. Nie mniej jednak elastyczność specyfikacji opcji giełdowych nawet na bardziej rozwiniętych rynkach terminowych jest bardzo niska. Tradycyjne amerykańskie giełdy terminowe, na których nadal transakcje są zawierane za pośrednictwem maklerów z parkietu, wprowadziły pewną modyfikację klasycznych instrumentów, aby pokonać tą barierę. Odpowiedzią miały być opcje flex (flex options), które konkurują z instrumentami nieregulowanego rynku międzybankowego. Strony kontraktu mogą w nich ustalić praktycznie dowolnie wszystkie istotne warunki kontraktu opcyjnego, włączając w to kurs realizacji, termin zapadalności, rodzaj opcji (europejska, amerykańska) czy nominał. Praktycznie jedyne ograniczenie sprowadza się do rodzaju instrumentu bazowego, który musi być notowany na danej giełdzie, są to najczęściej kontrakty futures. Pomimo pewnych ograniczeń technicznych opcje giełdowe są bardzo atrakcyjnym instrumentem inwestycyjnym. Ich historia jest dużo dłuższa, ponieważ jako warranty były dołączane do długoterminowych obligacji przedsiębiorstw przez emitentów długu, czy w formie opcji menedżerskich stosowane jako element systemów motywowania zarządu. Warranty są papierami wartościowymi, które upoważniają posiadacza do subskrybowania akcji ich emitenta, nie ucieleśniają jednak żadnych praw jeśli chodzi o prawo głosu czy podział majątku. Warranty kupna i sprzedaży są często emitowane przez instytucje finansowe, opiewają jednak na walory innych spółek, w których posiadaniu jest emitent. Mechanizm działania warrantów w takim przypadku jest zbliżony do opcji. Różnica polega jedynie na sposobie zawarcia transakcji, nie jest to giełda i transakcja pomiędzy dwoma równymi stronami, ale po jednej stronie zawsze będzie stał emitent. System rozliczeń giełdowych nie gwarantuje rozliczenia takiej transakcji i pojawia się dodatkowo ryzyko kredytowe instytucji finansowej. Instytucji, która jest jedynie pośrednikiem, który zaspokaja popyt rynkowy na określony rodzaj instrumentów rynku finansowego. Po rozpowszechnieniu się opcji giełdowych warranty wrócą na swoje pierwotne miejsce.

Wycena

Standardowo wartość opcji giełdowych, zarówno indeksowych jak i akcyjnych, jest ustalana bezpośrednio na giełdowym rynku terminowym w wyniku transakcji pomiędzy uczestnikami obrotu. Wartość premii opcyjnej oscyluje wokół ceny obliczonej z modelu teoretycznego, która jest uzależniona od:

* bieżącego kursu instrumentu bazowego
* nominału kontraktu opcyjnego
* daty zapadalności opcji
* kursu realizacji
* zmienności instrumentu bazowego
* rynkowych stóp procentowych
* poziomu stopy dywidend

Zalety

# Możliwość wykorzystania kilku transakcji opcyjnych na raz w celu uzyskania określonej strategii opcyjnej
# Możliwość odsprzedaży / odkupu kontraktu w trakcie życia opcji (offset)
# Duża płynność rynku giełdowego, niskie koszty
# Możliwość niezależnej wyceny wartości opcji w trakcie trwania zawartego kontraktu zabezpieczającego
# Możliwość spekulacji na opisywanych instrumentach
# Możliwość efektywnego zabezpieczenia ryzyka rynkowego

Wady

# Konieczność wpłacenia depozytu zabezpieczającego
# Mała elastyczność instrumentów giełdowych
# Niedopasowanie transakcji zabezpieczających do posiadanej ekspozycji na ryzyko zmian cen walorów
# Ograniczone terminy zapadalności kontraktów, co powoduje konieczność rolowania pozycji zabezpieczających