Derywaty Towarowe

Instrumenty pochodne na towary towarzyszą najczęściej rynkowi natychmiastowemu instrumentu bazowego. W większości przypadków obrót odbywa się na regulowanych giełdach towarowych, czasami jednak w stosunku do niektórych produktów przewagę ma rynek pozagiełdowy, skupiający głównych producentów i odbiorców. W związku ze specyfiką towarów, a szczególnie zróżnicowaniem ich jakości oraz parametrów technicznych, niezbędne jest zastosowanie pewnych standardów. Na rynkach poszczególnych produktów opracowane zostały właśnie odpowiednie standardy, które zwane są benchmarkami. Również kategorie rynku natychmiastowego są zróżnicowane ze względu na różne towary, rynki i benchmarki. W przypadku handlu ropą naftową termin transakcji natychmiastowej jest ustalany pomiędzy stronami w granicach nawet jednego miesiąca, ale w stosunku do towaru realnie istniejącego i znajdującego się na pokładzie tankowca lub ładunku, dla którego została już wyznaczona w terminalu przeładunkowym określona data dostawy. W celu zapewnienia porównywalności towarów stosowane są benchmarki, najczęściej historycznie ustalone parametry kontraktów, włączając w to ilości, parametry techniczne, miejsca przeładunku, terminy realizacji a także inne istotne kwestie formalne, jak cła i podatki. Cechą charakterystyczną transakcji towarowych jest wzajemne przenikanie rynku natychmiastowego i terminowego. Uczestnikami obrotu w przypadku produktów energetycznych i metali są głównie producenci i najwięksi producenci. Dostęp do rynku natychmiastowego i pozagiełdowego rynku terminowego mają dostęp tylko największe firmy z branży, z powodu występowania dużego ryzyka kredytowego. W takich przypadkach następuje prawie zawsze fizyczna wymiana towaru pomiędzy stronami transakcji na bazie i warunkach ustalonych w ramach określonego benchmarku. Oprócz transakcji typu spot i forward domeną rynku pozagiełdowego są wszelkiego rodzaju swapy. Do najczęściej stosowanych należą transakcje swapowe wymieniające płatności za towar w cenach natychmiastowych i terminowych w celu wyeliminowania ryzyka bazy. Bardzo popularne są swapy geograficzne, za pomocą których można wymieniać towary z różnych lokalizacji przeładunku, na podobnych zasadach można również zabezpieczać spready cenowe pomiędzy różnymi gatunkami instrumentu bazowego oraz spready międzyrynkowe pomiędzy różnymi produktami. Ostatni rodzaj transakcji swapowych stosowany jest często przez firmy sektora przetwórczego, które w ten sposób chcą zabezpieczyć swoją marżę, czyli różnicę pomiędzy ceną wyrobów gotowych i surowców naturalnych. Wszelkiego rodzaju spready międzyrynkowe i opcje na konkretne towary stały się jednak domeną regulowanego rynku giełdowego. W ramach obrotu giełdowego produkty są wysoko wystandaryzowane, a giełda zapewnia szereg mechanizmów ułatwiających terminowe rozliczenie transakcji i fizyczną wymianę towarów. Towary podlegają rygorystycznym normom, a ceny są podawane dla produktów najwyższej jakości z pewnymi granicami tolerancji wobec dokładnej ilości i ich specyfikacji technicznej. Spośród mechanizmów ułatwiających rozliczenie transakcji najciekawsza jest fizyczna wymiana (Exchange for Physicals, EFP), która polega na tym, że obie strony transakcji terminowej umawiają się co do daty wymiany przed momentem wygaśnięcia kontraktu i po wykonaniu dostawy kontrakt przestaje obowiązywać, pomimo że jego seria nadal jest w obrocie giełdowym.

Ułatwia to elastyczne i wygodne rozliczenie dostawy. Większość towarowych kontraktów futures i opcji futures na NYMEX (COMEX), LME, IPE, SIMEX rozliczanych jest przez fizyczną dostawę instrumentu bazowego w dwa dni robocze po wygaśnięciu danej serii kontraktu terminowego. Powoli jednak pojawiają się jednak również produkty nie tylko hedgingowe, ale również inwestycyjne, które są rozliczane netto w dniu zapadalności. Kontrakty tego typu mają zazwyczaj mniejszy nominał, w celu zapewniania lepszej płynności. Udział funduszy inwestycyjnych oraz spekulantów znacznie poprawił płynność na tych rynkach, a co za tym idzie spadły koszty transakcyjne. Podobnie wygląda obrót opcjami towarowymi na giełdach terminowych, inwestorzy, producenci i firmy przetwórcze mają do wyboru opcje amerykańskie, europejskie, azjatyckie oraz opcje na wszelkiego rodzaju speady między produktami i datami realizacji transakcji terminowych. W chwili obecnej większość omawianych towarów znajduje się na elektronicznych platformach obrotu, dzięki temu można nimi handlować prawie przez 24 godziny na dobę (CME, CBOT). W kolejnych punktach tego działu zostały opisane transakcje natychmiastowe, futures i forward oraz podstawowe informacje na temat opcji i swapów dla sześciu głównych towarów:

* Ropa naftowa
* Benzyna
* Gaz ziemny
* Złoto
* Srebro
* Miedź

Dla każdego z opisanych towarów przedstawione zostały charakterystyki ich rynków natychmiastowych oraz terminowych. Wykorzystywane instrumenty finansowe mają analogiczne mechanizmy działania jak ich odpowiedniki przedstawione w działach Currency i Equity Derivatives. Tam też znajdują się ich szczegółowe opisy, przykłady zastosowań, kwestie wyceny oraz bilans zalet i wad. Podstawowe zestawienie specyfikacji towarowych kontraktów futures zawiera poniższa tabelka (stan na dzień 17/01/2004).
Wszystkie opisywane w tym dziale instrumenty mogą być stosowane zarówno oddzielnie jak i w strategiach oraz mogą zostać wbudowane we wszelkiego rodzaju instrumenty dłużne, inne zobowiązania, czy też różnego rodzaju lokaty inwestycyjne. Podstawowe zastosowanie tych instrumentów to przede wszystkim hedging. Produkty te mogą być wykorzystywane przez:

* Producentów
* Firmy sektora przetwórczego
* Pośredników w handlu towarami
* Inwestorów
* Fundusze inwestycyjne
* Podmioty emitujące dług