Wierzba energetyczna

24 lipca 2008 r.

Postępująca dewastacja i degradacja środowiska naturalnego, obawy o wyczerpanie zasobów paliw kopalnych, powodują zainteresowanie alternatywnymi źródłami energii. Coraz większą popularnością w krajach europejskich cieszą się uprawy roślin energetycznych stanowiących surowiec do produkcji paliw.

Nowe przepisy Unii Europejskiej w dziedzinie polityki klimatycznej i energetycznej nakładają na państwa członkowskie obowiązek ograniczania emisji gazów cieplarnianych, a jednocześnie zwiększenia udziału energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym. Zgodnie z podjętymi zobowiązaniami w Polsce udział tej energii w pierwotnym zużyciu ma wynieść w 2010 roku 7,5%, zaś w 2020 15%. Biorąc pod uwagę, iż obecnie wskaźnik ten wynosi około 4,5 % stanowi to poważne wyzwanie. Trzeba pamiętać, że jeżeli nie uda się osiągnąć określonego w tych zobowiązaniach poziomu, Polska będzie musiała kupować tzw. zielone certyfikaty od krajów mających nadwyżki w produkcji energii odnawialnej. Byłaby to sytuacja o tyle paradoksalna, iż nasz kraj posiada naprawdę duży potencjał w zakresie rolnictwa energetycznego wynikający z faktu, iż z jednej strony mamy relatywnie niskie zapotrzebowanie na energię, z drugiej zaś jesteśmy trzecim krajem w UE po Francji i Niemczech pod względem wielkości zasobów ziemi uprawnej.

W tej sytuacji rząd Polski zdeterminowany koniecznością osiągnięcia nałożonych na nasz kraj zobowiązań do zwiększenia udziału OZE /odnawialnych źródeł energii/ w ogólnym zużyciu energii oraz stałego zwiększania energii pochodzącej z plantacji energetycznych, podjął decyzję o finansowym wspieraniu inwestycji umożliwiających osiągnięcie założonych celów.

Główne źródła finansowania, to w zależności od wielkości i charakteru projektu: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, 16 regionalnych programów operacyjnych oraz Sektorowy Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Niezależnie od tego banki komercyjne oferują na preferencyjnych warunkach kredyty na zakładanie plantacji roślin energetycznych. Także Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje preferencyjne pożyczki, zaś EkoFundusz specjalne granty dla przedsiębiorców zainteresowanych tego rodzaju projektami.

Jak z tego wynika, nie ma obaw, że na produkcję surowców z roślin energetycznych nie będzie popytu, gdyż jest on niemal gwarantowany. Problemem jest blisko zerowa podaż, będąca jak się wydaje skutkiem nieudanej kampanii informacyjnej sprzed kilku lat, która promując m.in. uprawę wierzby, nie uświadamiała potencjalnym plantatorom, iż to opłacalna produkcja, jednakże osiągnięcie zysków odłożone jest w czasie. Rolnicy, nieprzygotowani do nowej uprawy, bez wiedzy, umiejętności, technologii i usprzętowienia oczekiwali, że zrobią szybki biznes na małych areałach, produkując głównie sadzonki, jako ich zdaniem najbardziej rentowny interes. Tymczasem uprawa wierzby to opłacalny biznes dla ludzi posiadających odpowiednio duże zasoby ziemi, chcących zainwestować dziś i czekać na gwarantowane, stabilne przez okres, co najmniej 20 lat zyski, które pojawią się w trzecim roku od założenia plantacji.

Spośród roślin energetycznych najbardziej godna polecenia jest właśnie wierzba. Przyczyną sukcesu jej produkcji jest wysoka plenność i produktywność oraz wysoka tolerancja środowiskowa Wierzba jest rośliną wieloletnią, rosnącą na prawie każdym gruncie. Idealnie do jej uprawy nadają się tereny leżące odłogiem, zalewowe i zdegradowane. Roślina posiada niespotykane przyrosty masy drewna w cyklu rocznym - ok. 14-krotnie większe niż las rosnący w stanie naturalnym. Średni coroczny zbiór z jednego hektara wynosi od 15 do 30 ton biomasy. Przydatność energetyczna wierzby jest bardo duża. Produktywność plantacji trwa ponad 20 lat.

Biomasa uzyskiwana w procesie produkcji może być wykorzystywana zarówno jako paliwo pierwotne - uzyskiwane w procesie spalania, bądź wtórne – biometanol i gaz drzewny. Wartość energetyczna wierzby krzewiastej jest porównywalna z miałem węglowym. Przy jej całkowicie ekologicznych parametrach procesu spalania oraz możliwej przemysłowej odnawialnej produkcji czyni ją paliwem przyszłości dla polskiego rolnictwa i biznesu. Dodatkowym walorem jest całkowita odporność na warunki zewnętrzne, w przeciwieństwie do tradycyjnych upraw, które mogą zostać całkowicie zniszczone w wyniku niekorzystnych warunków atmosferycznych, takich jak: przymrozki, ulewne deszcze czy gradobicie. Kolejnym bonusem jest brak jakichkolwiek wymagań jakościowych w odniesieniu do skupowanej biomasy. Wyznacznikiem jest tylko masa odstawianego do skupu surowca.

Od 2007 roku plantacje wierzby zostały objęte obszarowymi dopłatami z Unii Europejskiej. Kwota dopłat w roku 2007 to 416 zł do 1 ha plantacji. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwraca ponadto część zryczałtowanych kosztów poniesionych przez plantatorów z tytułu założenia wieloletnich plantacji roślin energetycznych. W roku bieżącym wysokość pomocy do plantacji wierzby wynosiła 50 % poniesionych kosztów, czyli 4 300 zł do 1 ha uprawy /zryczałtowany koszt założenia 1ha plantacji wg szacunków MRiRW wynosi 8600 zł/. Średni dochód z 1 hektara plantacji to około 2 500 zł/rok, nie wliczając w to dopłat oraz dodatkowych zysków związanych ze współpracą z lokalnymi oczyszczalniami ścieków, bowiem istnieje możliwość zagospodarowania na plantacji za odpłatnością osadów ściekowych pochodzących z okolicznej oczyszczalni ścieków. Na powierzchni jednego hektara można rocznie zagospodarować nawet 300 ton osadów, co stanowić może bardzo duży dodatkowy zysk dla plantatora.

Jak z tego wynika, plantacja wierzby energetycznej jest perspektywicznym przedsięwzięciem. Zainteresowani nim powinni być także przedsiębiorcy niezwiązani z rolnictwem, dla których może on być atrakcyjną formą dywersyfikacji obecnie prowadzonej działalności. Atrakcyjną tym bardziej, że nie kumuluje kosztów i nie absorbuje czasu inwestora, zwłaszcza, że istnieją w Polsce firmy, specjalizujące się w prowadzeniu takich plantacji na zlecenie, począwszy od założenia, wykonania nasadzeń, prowadzenia uprawy, zbiory, po gwarancję skupu zakontraktowanego surowca. Dla rolników indywidualnych, chcących samodzielnie prowadzić przedsięwzięcie, będzie to opłacalne, pod warunkiem, że gospodarują na dużych, co najmniej kilkudziesięciohektarowych areałach i dysponują odpowiednim sprzętem. Propozycją dla rolników posiadających mniejsze gospodarstwa może być zrzeszanie się w grupy producenckie.

Biorąc pod uwagę konieczność spełnienia nałożonego na Polskę obowiązku zwiększania udziału OZE w produkcji energii oraz nieuniknioną restrukturyzację rolnictwa, związaną z nadprodukcją żywności w UE, przeznaczenie części areałów rolniczych na produkcję roślin energetycznych jest działaniem celowym i bardzo opłacalnym, Poza wymienionymi wcześniej gwarancjami tej opłacalności, należy pamiętać o tym, że cena surowca pochodzącego z odnawialnych źródeł energii będzie rosnąć proporcjonalnie do wzrostu cen energii i paliw pozyskiwanych tradycyjnymi metodami przy najniższym koszcie wytworzenia 1 GJ energii.

Plantacja wierzby energetycznej to względnie bezpieczna, długofalowa inwestycja, mogąca generować zyski przez wiele lat. Jednak nie ma na świecie maszynki do zarabiania pieniędzy, dlatego nawet takie projekty bez uwzględnienia skrupulatnego planowania i oszacowania ryzyka względem potencjalnych dochodów (obejmujących często lokalne warunki) mogą okazać się nierentowne. Rynek ma potencjał, lecz jedynie jego umiejętne wykorzystanie zostanie adekwatnie wynagrodzone.